11.    Beloningsschema’s

Er bestaan geen automatische processen, behalve dat van de zon die ’s morgens in het oosten opgaat en ’s avonds in het westen weer onder. Aan alle andere processen moet je sturen. Gedragsverandering en aanleren van vaardigheden wordt gestuurd door (positieve danwel negatieve) beloning. Je kunt echter niet continue belonen omdat er een verzadiging optreedt en de beloning niet langer een prikkel meer is.
Bovendien bestaat dan de training voor het merendeel van de tijd uit belonen. Er wordt daarom vaak gewerkt met een schema van belonen. We kennen 5 vershillende schema’s: vast interval, variabel interval, vaste verhouding, variabele verhouding en willekeurig. We bespreken ze hieronder met voorbeelden en voor en nadelen.

Vast interval
Een vast interval betekent dat er na een vaste tijdsperiode wordt beloond; bijvoorbeeld iedere 5 minuten. Salarisbetalingen zijn een goed voorbeeld van vaste interval beloningen.

Variabel interval
Een variabel interval betekent dat de tijdsduur tussen twee beloningen niet constant is. Soms zitten er 2 minuten tussen 2 beloningen en soms 7 minuten. Als je het ontvangen van e-mail als een beloning beschouwd, zou je kunnen zeggen dat je e-mail account zo werkt.

Vaste verhouding
Bij de vaste verhouding wordt iedere zoveelste gedrag beloond. Bijvoorbeeld iedere 4^e keer. Bij subs die niet erg gemotiveerd zijn van zichzelf en dus de beloning de belangrijkste motivator is zal dit leiden tot matige resultaten.
De eerste 3 maal zal het gedrag suboptimaal zijn, pas de 4^e keer – die leidt tot beloning – zal de sub beter haar best doen. Die 4^e maal zal overigens ook beloond worden als het resultaat niet geheel optimaal is. Voor de meeste subs zal dit niet werken tenzij de verhouding 1 op 1 is; iedere keer wordt beloond.

Variabele verhouding
Dit probleem kan worden voorkomen door te werken met een variabele verhouding. Als de verhouding 1 op 4 is wordt gemiddeld eenmaal per 4 keer beloond, maar niet per definitie op de 4^e keer. Dat betekent dat in een reeks van 12 bijvoorbeeld beloond wordt op de 1^e de 7^e en de 8^e keer.
Men noemt dit dan ook een VSR (Variabel Schema van Reïnforcement) Bij de training van subs wordt dit als de meest effectieve vorm beschouwd, omdat elke keer de sub haar best zal doen omdat dit de keer kan zijn waarop beloning volgt. Hoe langer de beloning uitblijft zal de sub meer haar best gaan doen omdat de kans steeds groter wordt dat de eerstvolgende gelegenheid degene is die beloond gaat worden.
Als je je sub belooft dat bij goed gedrag gemiddeld eens per drie dagen een orgasme wordt gegeven, zal ze zich iedere dag goed gedragen want vandaag zou het orgasme dag kunnen zijn.

Willekeurig
Tot slot is er dan nog het willekeurige schema. Er is hier dus geen enkel verband tussen het gedrag en de gevolgen ervan. In de training van een slavin is het van groot belang dat de slavin begrijpt waarom er naar willekeur wordt beloond. Als ze dat niet begrijpt is de kans groot dat ze haar gedrag drastisch gaat wijzigen om alsnog een beloning te krijgen. De druk die hiermee op een slavin gelegd wordt is erg groot en het is een methode die alleen een kans van slagen maakt in de training van een slavin met een zeer hoge mate van submissie.

Nadeel van willekeurig belonen
Beloningen bevorderen wenselijk gedrag. Als je willekeurig beloont loop je het risico dat de slavin allerlei zaken gaat uitproberen waarvan ze weet of veronderstelt dat het door de Dom als wenselijk wordt gezien. (Gedrag gooien naar de trainer) De enige reden waarom ze dit doet is om de kans op een beloning te vergroten.
Ook als er geen directe daadwerkelijke beloning volgt: een slavin zal vaak alles doen om ‘lief’ gevonden te worden. De meeste slavinnen doen alles om aandacht van hun Dom te krijgen: mooi aankleden, favoriete geurtje op, flemen, opvallen.
De meeste Dom’s zijn ook erg blij met deze aandachttrekkerij. Als ze de aandacht echter niet krijgen bestaat er een risico op frustratie en tegenwerking.

Uitsterven

Eerder sprak ik over het belang van automatiseren. In zijn algemeenheid geldt dat gedrag dat gemakkelijk (met geringe trainingsarbeid) kan worden aangeleerd ook gemakkelijk kan worden afgeleerd of vergeten. Gedrag dat met veel moeite werd getraind zal langer blijven ‘hangen’ omdat ook de trainee weet hoeveel moeite ze er voor gedaan heeft.
De neiging bij de trainer bestaat ook om gedrag, zeker nadat dit werd geautomatiseerd niet meer te belonen; waarom zou hij ook – het is toch een automatisme. Op enig moment zal de sub zich echter afvragen waarom ze dit doet als ze er niets voor terug krijgt. Het langdurig ontbreken van enige beloning kan er voor zorgen dat het gedrag uitsterft.

Contraproductief
De slavin ziet haar inspanningen niet meer beloont en stopt er mee of, gaat juist ander (tegengesteld) gedrag vertonen om weer beloond te worden. Training wordt door de slavin in de regel herkend als een belangrijke vorm van aandacht.
Gedurende de training heeft de trainer (Dom) alle aandacht voor je en heeft hij de handelingen zelfs specifiek op je afgesteld. Training zelf is dus al een vorm van beloning; de aandacht. Een slavin zou daarom kunnen bedenken tegengesteld gedrag te manifesteren, waardoor hernieuwde training, dus ook hernieuwde aandacht, aan de orde zou kunnen zijn.

Middel tegen uitsterven
Het beloningsschema van de variabele verhouding is het beste middel tegen uitsterven. Als je niet elke keer een beloning verwacht na elk goed gedrag, ben je geneigd om dit gedrag voort te zetten in de wetenschap dat elke volgende keer de kans op beloning groter is.
De meeste gokspelen werken volgens dit principe en creëren daarmee ook de verslaving. Men weet dat zo’n apparaat eens in de zoveel keer (gemiddeld) uitbetaald. Hoe vaker ik dus niet win, des te groter is de kans dat ik de volgende keer wel win.

Gedragsexplosie als overlevingsstrategie
Gedrag dat middels langdurige training werd aangeleerd zal minder snel uitsterven, maar werd in het verleden (tijdens de training) waarschijnlijk ook vaak beloond. Als het nu nooit meer beloond wordt bestaat er de kans op een gedragsexplosie.
Om uitsterven te voorkomen gaat de slavin, zonder dat hierom wordt gevraagd, in een soort van explosie het gewenste gedrag vertonen. De slavin lijkt dan ook oncontroleerbaar in die drang en wordt steeds gefrustreerder als dit gedrag dan ook nog niet beloond wordt.  Alhoewel dit bij dieren vaker voorkomt dan bij mensen (aan wie je uit kunt leggen waarom je niet meer beloond) komt het toch wel voor in de meer ‘dierlijke’ non-verbale handelingen.

Voorbeeld van een gedragsexplosie
Ella heeft gemerkt dat – als ze Jan pijpt -  hij het prettig vindt als ze zijn lul diep achter in haar keel neemt en er veel speeksel en slijm naar buiten komt. Dit had een goedkeurende opmerking tot gevolg en ‘gekreun’ van de Jan.
Na verloop van tijd is Jan er aan gewend geraakt en zal hij minder vaak kreunen. De kans bestaat nu dat Ella overdreven vaak en hard de lul achter in haar keel neemt, wat zelfs enigszins pijnlijk is. In plaats van kreunen duwt Jan haar hoofd zelfs wat terug, wat de frustratie alleen toe doet nemen en haar wens groter om hem nu nog dieper te nemen. Uiteindelijk zal ze helemaal stoppen (uit frustratie) met deep throaten. Als de strategie van de gedragsexplosie mislukt zal het dus uiteindelijk toch uitsterven.
Het toont nog maar eens het belang aan van consistentie met de wijze en het schema van belonen.

Onnodig gebruik van VSR
Tot slot wil ik echter ook nog waarschuwen tegen het onnodig gebruik van VSR. Sommig gedrag krijgt vrijwel automatisch een (kleine) beloning. Alleen als je lange tijd tussendoor niet in contact bent met de sub of er de gelegenheid niet is voor de beloning heb je VSR echt nodig.
Stel dat een sub is aangeleerd om zich aan het begin van een sessie op een bepaalde manier te presenteren aan haar Dom. Bijvoorbeeld: naakt, armen gevouwen op de rug, benen gespreid, kutje naar voren gedrukt. In de training werd dit ‘beloond’ door uitgebreide massage van de clit.
Nadat dit gedrag is geautomatiseerd merkt de slavin dat ze elke keer dat ze zich zo presenteert een (kleine) beloning krijgt. De Dom lacht, kijkt tevreden en zegt dat ze een ‘lief meisje’ is. Dat is dan voldoende beloning. De oorspronkelijke beloning hoeft daarvoor dan niet ook nog schematisch te worden gegeven.
In 24/7 of TPE relaties is zo’n VSR dus meestal niet nodig, in de andere situaties wel vaker.